نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی رضاییان ¹
• علیرضا فاضلی ²
• قاسم سالاری ¹

¹ استادیار دانشگاه یاسوج

² دانشیار دانشگاه یاسوج

چکیده

پس از ظهور و نشر آیین اسماعیلی در سرزمینهای اسلامی و ادعای آنها مبنی بر استحقاق خلافت، جامعه اهل سنت به رهبری خلفای عباسی به روشهای متعددی با آنها مقابله کردند. ردیه نویسی یکی از این گونه‌های رویارویی ها بود.و از استدلالهای آمده در ردیه‌ها این ادعا بود که بدمذهبی در طی تاریخ گرچه نامهای مختلفی داشته است اما ریشه در یک جریان واحد داشته و اسماعیلیان نیز تداوم همین جریان هستند.این نوشتار به بررسی دو کتابی می‌پردازد که بر اساس یکسان انگاری همه‌ی بدمذهبان به رد آنان مبادرت می‌ورزد. بدین منظور زمینه و زمانه‌ی نگارش این کتابها بررسی می‌شود تا با روشی هرمنوتیکی به مقصود نویسندگان سیر الملوک و المستظهری تقرب جسته شود. بنابراین مسأله‌ی اصلی این پژوهش این است که چه عواملی باعث شکل گیری ادعای یکسان بودن و ریشه‌ی یگانه داشتن بدهبی در طول تاریخ با تمرکز بر دو کتاب مزبور است؟ زمانه‌ی ایشان مقارن بود با ظهور نزاریان و ترورهای آنها که وحشتی عام را در بین اهل سنت باعث شده بود و به مقابله‌ ای شدیدتر با آنها در ردیه نویسیها و یکسره کافر خواندن آنها و انتسابشان به کفری یکتا که مقابل درست دینی است، منجر شد. این نوشتار نشان می دهد که گرچه به لحاظ تاریخی و کلامی یافتن ریشه‌ی یگانه برای همه‌ی اندیشه‌ های مخالف و جریان مذهبی غالب، امری دست نیافتنی است، اما صاحبان دو اثر مورد نظر و شاید آثاری مشابه، برای تن دادن به گفتمان مسلط زمانه، هم اعتقادی کلامی برای تکفیر اسماعیلیان می‌سازند و هم تاریخ را به نفع ادعای خویش تحریف می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

• سیرالملوک
• المستظهری
• یکسان انگاری بدمذهبی
• اسماعیلیان
• نزاریان

عنوان مقاله [English]

The Equation of Heresy: A Comparative Study of Siy̰ar al-Muluk and al-Mustasẓhary̰

نویسندگان [English]

• Ali Rezaeyan ¹
• Alireza Fazeli ²
• Qasem Salari ¹

¹ Assistant Professor at Yasouj University

² Associate Professor at Yasouj University

چکیده [English]

Following the emergence and spread of Ismailism in Islamic lands and their claim to the caliphate, the Sunni community, led by the Abbasid caliphs, confronted them in various ways. One such confrontation was through refutation writing. One of the reasons presented in these refutations was that heresy, although it had different names throughout history, had its roots in a single current, and the Ismailis were the continuation of this current. This article examines two books that, based on the equation of all heretics, proceed to refute them. To this end, the context and time of writing of these books are examined to approach the purpose of the authors of Seyar al-Moluk and al-Mustazhari using a hermeneutical method. Therefore, the main issue of this research is what factors have led to the formation of the claim of the sameness and the single origin of heresy throughout history, focusing on the two books mentioned? Their time coincided with the emergence of the Nizari and their assassinations, which caused widespread fear among the Sunnis and led to a more severe confrontation with them in refutation writings, declaring them outright infidels and attributing them to a unique heresy that is the opposite of true religion. This article shows that although finding a single historical and theological root for all ideas that oppose the dominant religious current is unattainable, the authors of the two works in question, and perhaps similar works, in order to conform to the dominant discourse of the time, both construct a theological belief to excommunicate the Ismailis and distort history in favor of their claim.

کلیدواژه‌ها [English]

• Seyar al-Moluk
• al-Mustazhari
• equation of heresy
• Ismailis
• Nizari