نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مدینه قنبری ¹
• سحر کاوندی ²
• ابوالقاسم اوجاقلو ³

¹ کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه زنجان

² دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه زنجان

³ استادیار گروه معارف، دانشگاه زنجان

چکیده

یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزه کلام اسلامی، مسأله احباط و تکفیر و در صورت امکان وقوع، ارتباط آن با عدل الهی است. آراء و دیدگاه­های متکلمان معتزلی، اشعری، و شیعی در باب جواز و یا عدم جواز احباط و تکفیر و نیز روش محاسبه اعمال بسیار متفاوت است. معتزله با پذیرش احباط و تکفیر در دو شکل مطلق و موازنه، به ادله عقلی و نقلی متعددی استناد کرده­اند و در مقابل، اشاعره و متکلمان امامیه نیز با ارائه ادله عقلی و نقلی، ضمن ردّ قول معتزله، در اثبات دیدگاه خود کوشیده­اند. اما مسأله اساسی آن است که با توجه به وجود آیاتی از قران کریم که به نوعی بیانگر وقوع احباط و تکفیر هستند، در کنار آیات دیگری که بر محاسبه و جزا دهی دقیق تک تک اعمال دلالت می کنند، سازگاری احباط و تکفیر با عدل الهی چگونه تفسیر، توجیه و تبیین می­شود؟ این مقاله در صدد است تا پس از تبیین دیدگاه­ها وادله­ی متکلمان در باب چگونگی وقوع و یا عدم وقوع احباط و تکفیر، ارتباط آن با عدل الهی را بررسی نماید. 

کلیدواژه‌ها

• احباط
• تکفیر
• متکلمان شیعی
• متکلمان معتزلی
• اشاعره
• عدل الهی

عنوان مقاله [English]

Cancellation and compensation: its relation to Divine Justice

نویسندگان [English]

• madineh ghanbari ¹
• sahar kavandi ²
• ابوالقاسم اوجاقلو ³

¹ کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه زنجان

² دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه زنجان

³ استادیار گروه معارف، دانشگاه زنجان

چکیده [English]

The cancellation and compensation, and in case of the possibility of occurrence, its relation to divine justice  are among the challenging issues in Islamic Theology. The views and perspectives of Mu’tazilite, Ash’ari, and Shi’i theologians vary greatly on the contingency or non-contingency of cancellation and compensation and reckoning of deeds. Mu’tazilites acknowledge the cancellation and compensation in its absolute and balanced form and have referred to the rational arguments and revealed arguments. On the contrary, Ash’arites and Imamiyya theologians with reference to the rational and revealed arguments have attempted to refute Mu’tazilites’ proposition and substantiate their viewpoint. However, the matter of contention is that in light of some verses in Quran indicating the occurrence of cancellation and compensation, in addition to the verses emphasizing the precise retribution of every deed, how can the compatibility of cancellation and compensation with divine justice be interpreted, justified and clarified? By elucidating the viewpoints and arguments of theologians about the occurrence or non-occurrence of cancellation and compensation, the current article is aimed at examining its relation with divine justice.

کلیدواژه‌ها [English]

• cancellation
• Compensation
• Shi’i Theologians
• Mu’tazilite Theologians
• Ash’arites
• Divine Justice