نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اکرم مرسلی ¹
• مجید ملایوسفی ²
• روح اله آدینه ³

¹ کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی ره

² دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی ره،

³ استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی ره

چکیده

بحث جزء لایتجزی در میان متفکران مسلمان از قرن اول تا قرن ششم هجری، یکی از مهم­ترین و مؤثرترین نظریه­ی کلامی در جهان اسلام است. این نظریه در جهان اسلام با رویکرد کلامی نخستین بار به دست متکلمان معتزلی به وجود آمده و بعدها اشعریان هم آن را پذیرفتند. بر اساس این نظریه عالم حاصل اجتماع و افتراق اجزاء خرد است. با توجه به شواهد تاریخی منشاء اقتباس این نظریه نه فقط از یونان باستان بلکه از آراء هندی از جمله: فرقه­های بودائی سوترانانیکا، ایباشیکا، در دین جین و مکتب نیایا نیز بوده و سه دیدگاه عمده در خصوص جزء لایتجزی مطرح شده است: در دیدگاه اول که نگرش غالب متکلمان اعم از معتزلی و اشعری اینکه جواهر فرد فاقد کمیت­اند­ و مانند نقطه­ی هندسی، متحیز­اند. در دیدگاه دوم معتزلیان بصری معتقدند جسم از اجزاء لایتجزایی تشکیل شده که دارای بعد و امتدادند. دیدگاه سوم که مختص محمّد بن زکریای رازیست، وی اصل همه­ی مواد را هیولا می­داند و هیولی اولی همان جزء لایتجزی است که امکان فساد و تغییر در اجسام و در نتیجه خلقت جهان را شامل می­شود. این سه دیدگاه مختلف دارای وجه تشابه و افتراق ­اند.

کلیدواژه‌ها

• جزء لایتجزی
• جوهر فرد
• زکریای رازی
• متکلمان مسلمان
• نظریه‌ی اتمیزم

عنوان مقاله [English]

Zakariyyāʾ al-Rāzī's Opinion about the Atomic Component

نویسندگان [English]

• akram morsali ¹
• majid mollayosefi ²
• rohollah adineh ³

¹ Master of Philosophy and Islamic wisdem, Imam Khomeini International University

² Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Imam Khomeini International University.

³ Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Imam Khomeini International University

چکیده [English]

The discussion of atom among Muslim thinkers from the first century to the sixth century of Hijri is one of the significant and effective theological theories in the Islamic world. This theory was first introduced by the Mu'tazili thinkers with a theological approach in the Islamic world and later the Ash'aris acknowledged it as well. According to this theory, the world is the result of polycentricity and scatteration of individual and small components. According to the historical evidence, the origin of the adaptation of this theory is not only from ancient Greece, but also from Hindi opinions such as: Sutrananika, Ibashika Buddhist groups, in Jain religion and the Nyaya school, and three major viewpoints have been proposed regarding the atom: the first viewpoint, which is the predominant attitude of the scholars including Mu'tazili and Ash'ari, is that indivisible component has no quantity and is place-oriented like a geometric point. In the second view, Mu'tazili Basri theologians believe that the body is made up of place-oriented components that have dimension and extension. In the third view, which is specific to Muhammad bin Zakariyyā, it is considered that the origin of all substances to be hylomorphic, and the first hylomorphism is the atom that includes the possibility of distortion and change in bodies and as a result the creation of the world. These three different views have similarities and differences. 

کلیدواژه‌ها [English]

• atom
• indivisible component
• Zakariyyāʾ al-Rāzī
• Muslim theologians
• theory of atomism