کلام پژوهی
واکاوی مهم‌ترین مبانی کلامی قانونگذاری قرآن کریم
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم، پژوهشگر- استاد سطح عالی حوزه
چکیده
قرآن کریم دارای معارف گسترده و فراوان در حوزه‌های گوناگون است و یکی از مهم‌ترین آنها حوزه قوانین و احکام است. روشن است که قوانین و احکام در هر مکتبی بر اساس مبانی خاص خودش است و طبیعتا آثار ویژه هم دارد. با توجه به ویژگی‌های قرآن کریم، قوانین و احکام قرآن بر اساس مبانی متعدد است که مهم‌ترین آنها مبانی کلامی است. حال سخن در این است که قوانین و احکام در قرآن کریم بر اساس کدام مبانی کلامی است؟ روشن است که پاسخ به این پرسش، تفاوت اصل و فرآیند و گستره قانونگذاری قرآن و تفاوتش با قانونگذاری و قوانین بشری و نیز آثار مترتب بر آن را روشن کرده و در نتیجه ابعاد و زوایای قوانین و احکام قرآن کریم در مقایسه با قوانین بشری را تبیین می‌کند. این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی نگارش یافته، مهم‌ترین مبانی کلامی قانونگذاری در قرآن کریم را «مبنای هستی‌شناسی هدفمندی قوانین و لحاظ مصالح و مفاسد واقعی در آن»، «مبنای خداشناسی وضع قوانین از سوی خدای متعال» و «مبنای انسان‌شناسی وجود روح انسان» بیان نموده و در هر کدام از آنها آثار مترتب و شواهد قرآنی برای آنها ذکر کرده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Analysis of the Most Significant Theological Foundations of Legislation in the Holy Quran
نویسنده [English]
- hasan sadeghi
The fourth level of jurisprudence and principles of the seminary of Qom, researcher-professor at the highest level of the seminary
چکیده [English]
The Holy Quran includes all-embracing and profuse knowledge in numerous fields, and one of the most important of them is the field of laws and rules. Obviously, each school of thought design and determine them through their principles and foundations, that consequently results in specific effects. According to the characteristics of the Holy Quran, the rules and laws of the Quran are based on several foundations, the most important of which are theological. Now the question is: which theological foundations are the laws and decrees in the Holy Quran based on? It is clear that the answer to this question will clarify the difference between the principle, process and scope of the legislation of the Quran and its difference with human laws, as well as the consequences thereof, and as a result, explain the dimensions and angles of the laws and decrees of the Holy Quran compared to human laws. This article, which was written with a descriptive analytical method, defines and states the most important theological bases of legislation in the Holy Quran as "the ontological basis of the purpose of laws and its consideration of the real interests and dishonesties", "the theological basis of the establishment of laws by the Almighty God" and "the anthropological basis of the existence of the human soul" and Quranic proofs for them are mentioned.
کلیدواژه‌ها [English]
- theological foundations
- legislation
- laws
- rules
- human laws
قرآن کریم.
- امینی‌پژوه حسین و کعبی عباس، (1393)، «مبانی کلامی قانونگذاری و آثار فقهی و حقوقی آن در حکومت اسلامی» حکومت اسلامی شماره 74 .
- ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، (1404ق)، تحف العقول عن آل الرسول صلی الله علیه و آله، قم، جامعه مدرسین.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر، (1420 ق)، التحریر و التنویر، موسسة التاریخ.
- ابن فارس، احمد،(1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن‌قیم جوزی،(1410ق)، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار و مکتبة الهلال.
- ابوالفتوح رازی حسین بن علی, (1408ق)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن, مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى.
- انصاری, شیخ مرتضی, (بیتا)، مطارح الانظار, مؤسسة آل البیت(ع)للطباعه و النشر.
- بیضاوی, عبدالله بن عمر, (1418ق)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربى, اول.
- پاک‌نژاد، رضا، (1363)،اولین دانشگاه آخرین پیامبر، تهران، مکتب اسلامیه و بنیاد فرهنگى شهید.
- دبیرنیا علیرضا و فاطمه سادات نقوی، (1396)، «مبانی قانون گذاری در مکتب لیبرالیسم و مذهب امامیه»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب شماره 11، ص 57-84
- جرجانى علی بن محمد, (1325ق)، شرح المواقف, مصر:مطبعة السعادة.
- جوادی آملی، عبدالله، (1390)، تسنیم تفسیر قرآن کریم، قم، مرکز نشر اسراء.
- ــــــــــ، (1383)، توحید در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء.
- ــــــــــ، (1389)، جامعه در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء.
- ــــــــــ، (1394)، دانش و روش بندگی، قم، مرکز نشر اسراء.
- ــــــــــ،(1375)، فلسفه حقوق بشر، قم، مرکز نشر إسراء.
- جوهرى، اسماعیل بن حماد،(1410ق) الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین.
- حائری مهدی، (بیتا)، کاوشهای عقل عملی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- حلی، حسن بن یوسف، (1413ق)، کشف المراد، مؤسسة النشر الاسلامى، قم، 1413 ق، چهارم.
- خزازی سید محسن، (1418ق)، بدایة المعارف الإلهیة فی شرح عقائد الإمامیة،قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
- خراسانی، محمد کاظم، (1412 ق)، کفایة الاصول، چ دوم، بیروت، مؤسسة آل البیت(ع)لإحیاء التراث.
- خوئی، سید ابوالقاسم، (1352 ق)، اجود التقریرات، (تقریرات درس مرحوم محمد حسین نائینی)، مطبعة العرفان.
- ربانی گلپایگانی علی،(1418ق)، القواعد الکلامیة، قم، موسسة امام الصادق ع.
- زمخشری, محمود,(1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی.
- سبحانی، جعفر، (1405ق)، تهذیب الاصول(تقریرات درس مرحوم امام خمینی"ره")، ، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
- ـــــــــــــ(1412ق)،الالهیات علی هدی الکتاب و السنة والعقل، قم،المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة.
- ـــــــــــــ(1420ق)،رسالة فى التحسین و التقبیح العقلیین، قم، موسسه امام صادق(ع)،.
- شریفی احمد حسین،(1388)، خوب چیست؟ بد کدام است، قم مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- شهرستانی محمدبن عبدالکریم(1425ق)، نهایة الاقدام فی علم الکتاب، بیروت، دار الکتب العلمیة.
- صدر، سید محمد باقر، [بیتا]، دروس فی علم الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
- طباطبائی، سید محمد حسین،(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، موسسة النشر الاسلامی.
- طبرسی، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
- طوسی نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، چ اول، قم، نشر البلاغة.
- ــــــــــ،، (بیتا)، قواعد العقائد، دار الغربة.
- عیاشی، محمد بن مسعود [بیتا] تفسیر العیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الاسلامیة.
- فارابى ابو نصر،(1996م)، کتاب السیاسة المدنیة، بیروت، مکتبة الهلال.
- فاضل مقداد بن عبد اللّٰه السّیورى(بیتا)، کنز العرفان فی فقه القرآن،،قم.
- فانى اصفهانى، على،(1401ق)، آراء حول مبحث الألفاظ فی علم الأصول، قم، رضا مظاهری، چ اول.
- فخر رازی، محمد بن عمر، (1420 ق)، مفاتیح الغیب، چ سوم بیروت، دار احیاء التراث العربى.
- ــــــــــ، (1986م)، الاربعین فی اصول الدین، قاهره، مکتبة الکلیات الازهریة،.
- لاهیجی عبدالرزاق، (1372)، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، چ سوم، تهران، انتشارات الزهراء.
- ــــــــــ، [بیتا]گوهر مراد, تهران، کتابفروشی اسلامیه.
- مرعشی قاضى نور الله، (1409ق)، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
- مصباح یزدی محمد تقی، (1388)،مشکات، مجموعه آثار آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، (نظریه حقوقی اسلام)، چ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- ــــــــــــــــــــــــ(1373)، آموزش عقاید، چ دهم، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
- ــــــــــــــــــــــــ ،(1376)، معارف قرآن(1-3)، چ اول، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری مرتضی(1381)، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران، انتشارات صدرا.
- مظفر محمد رضا، (1415ق)، اصول الفقه، قم، مرکزالنشر مکتب الإعلام الاسلامی.
- ملاصدرا صدر الدین شیرازی محمد،(1981م)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث.
)
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
شهریور 1401صفحه 57-82
- تاریخ دریافت: 12 خرداد 1402
- تاریخ بازنگری: 04 آذر 1402
- تاریخ پذیرش: 04 آذر 1402
- تاریخ اولین انتشار: 04 آذر 1402