نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی بابایی ¹
• منصور عبدالهی ²
• عبدالله حسینی اسکندیان ²

¹ دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه تبریز، ایران

² تبریز، 29 بهمن، دانشگاه تبریز، دانشکده الهیات، گروه فلسفه و کلام اسلامی

چکیده

امروزه بحث نسبت وجود خدا با جهان آفرینش به عنوان یکی از مسائل مهم و بنیادین در حوزه دین‌پژوهی قلمداد می‌شود. شکل گرفتن هر نظریه علمی بر مجموعه‌ای از پیش‌فرض‌ها استوار است. نظریه معیت وجودی حق تعالی و خلق نیز از این قاعده مستثنی نیست. از دیدگاه غالب متکلمان، در بین اقسام معیت، معیت وجودی حق تعالی و خلق با مبانی خداشناسی برگرفته از نصوص دینی هم‌خوانی ندارد. قاطبه متکلمان اسلامی با نفی معیت علی و معلولی به دلیل مختار بودن حق تعالی و سنخیت و ضرورت که از لوزم جدانشدنی علت و معلول است، امکان تخلف معلول از علت تامه را ممکن دانسته‌اند و با پذیرش اشتراک لفظی وجود و تبیین خلق از لامن شیء و با استناد به آیات و روایات و حدوث زمانی عالم و بر تمایز وجودی حق تعالی با مخلوقات صحه می‌گذارند. از منظر متکلمان رابطه جهان به عنوان مخلوق با خدا رابطه تغایر و تباین است و بین آن دو سنخیتی نیست و خدا موجودی متباین از موجودات دیگر است. بنابراین، متکلمان به جای معیت وجودی معیت علمی را مطرح می‌کنند و آیات و روایات مبتنی بر معیت را به معیت علمی تفسیر می‌کنند. در این مقاله سعی بر این است تا دلایل و مبانی کلامی متکلمان را در باب معیت حق تعالی با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قراردهیم. معیت وجودی خالق و مخلوق نیازمند ظرف وجودی مشترکی است که بر مبنای آرای متکلمان اسلامی این ظرف وجودی مشترک تبیین نمی‌شود و به جای آن بر معیت علمی حق با خلق تأکید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• حق تعالی
• خلق
• معیت وجودی
• متکلمان
• علت و معلول

عنوان مقاله [English]

بررسی معیت حق تعالی با خلق از دیدگاه متکلمان اسلامی

نویسندگان [English]

• ali babaei ¹
• mansoor abdollahi ²
• abdollah HosseiniEskandian ²

¹ Associate Professor, Department of Philosophy and Theology, University of Tabriz

² تبریز، 29 بهمن، دانشگاه تبریز، دانشکده الهیات، گروه فلسفه و کلام اسلامی

چکیده [English]

امروزه بحث نسبت وجود خدا با جهان آفرینش به عنوان یکی از مسائل مهم و بنیادین در حوزه دین‌پژوهی قلمداد می‌شود. شکل گرفتن هر نظریه علمی بر مجموعه‌ای از پیش‌فرض‌ها استوار است. نظریه معیت وجودی حق تعالی و خلق نیز از این قاعده مستثنی نیست. از دیدگاه غالب متکلمان، در بین اقسام معیت، معیت وجودی حق تعالی و خلق با مبانی خداشناسی برگرفته از نصوص دینی هم‌خوانی ندارد. قاطبه متکلمان اسلامی با نفی معیت علی و معلولی به دلیل مختار بودن حق تعالی و سنخیت و ضرورت که از لوزم جدانشدنی علت و معلول است، امکان تخلف معلول از علت تامه را ممکن دانسته‌اند و با پذیرش اشتراک لفظی وجود و تبیین خلق از لامن شیء و با استناد به آیات و روایات و حدوث زمانی عالم و بر تمایز وجودی حق تعالی با مخلوقات صحه می‌گذارند. از منظر متکلمان رابطه جهان به عنوان مخلوق با خدا رابطه تغایر و تباین است و بین آن دو سنخیتی نیست و خدا موجودی متباین از موجودات دیگر است. بنابراین، متکلمان به جای معیت وجودی معیت علمی را مطرح می‌کنند و آیات و روایات مبتنی بر معیت را به معیت علمی تفسیر می‌کنند. در این مقاله سعی بر این است تا دلایل و مبانی کلامی متکلمان را در باب معیت حق تعالی با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قراردهیم. معیت وجودی خالق و مخلوق نیازمند ظرف وجودی مشترکی است که بر مبنای آرای متکلمان اسلامی این ظرف وجودی مشترک تبیین نمی‌شود و به جای آن بر معیت علمی حق با خلق تأکید می‌شود.

کلیدواژه‌ها [English]

• حق تعالی
• خلق
• معیت وجودی
• متکلمان
• علت و معلول